U našoj zemlji možete raditi isti posao u istom pravnom subjektu i nezavisno od učinka ili nekog drugog razloga, samo zbog adrese stanovanja biti različito plaćeni. Posebno je to izraženo nakon što je Vlada RS-a svojim građanima koncem ljeta prošle godine lični odbitak povećala na 500 KM kod obračuna poreza na dohodak.Vlada RS-a indirektno je ovim povećala plate svojih građana, znajući da je ranije kod njih ovaj odbitak bio 200 KM. Zakonom predviđeni lični odbitak prilikom obračuna poreza na dohotak u Federaciji BiH godinama je 300 KM. Razlika je, kao što vidimo, postojala i ranije, samo je bila izražena u drugom smjeru i u dvostruko manjem iznosu.
Nakon što se navedena mjera počela primjenjivati od 1. septembra prošle godine, a znajući da se porez na dohodak obračunava po mjestu prebivališta radnika, došlo se do paradoksalne situacije koja je posebno izražena u javnim institucijama u kojima zajedno rade građani iz oba entiteta, ali se može posmatrati i mnogo šire.
Tako se danas u Bosni i Hercegovini više isplati imati prijavljeno mjesto prebivališta u Republici Srpskoj, onda i veći startni poreski odbitak i veću platu.
Isti posao, a različita startna pozicija
Najplastičniji su oni primjeri gdje dva radnika nekog državnog ministarstva, jedan iz jednog, a drugi iz drugog entiteta, sjede u istoj kancelariji, rade isti posao, ali su različito plaćeni, odnosno zbog većeg ličnog poreskog odbitka bolje je plaćen onaj koji je nastanjen u Republici Srpskoj.
Ekonomski ekspert Admir Čavalić pojašanjava kako su direktni porezi u Bosni i Hercegovini regulisani na nivou entiteta i prirodno je da postoje određene razlike.
“Međutim, bruto fiskalni teret na poduzeće ili pojedinca je sličan, bilo da je riječ o Federaciji BiH ili RS-u. Ovo je rezultat nekog prešutnog sporazuma kojim se blokira mogućnost razvoja fiskalne konkurencije i tako traje godinama. Najveći problemi su oni tehničke prirode, koji su rezultat neefikasnih entitetskih administracija i nedostatka političke volje, a odnose se na uslaglašavanje propisa i pojednostavljenje procedura u svrhu izbjegavanja duplog oporezivanja odnosno nepotrebnog fiskalnog tereta. U tom smislu međuentitetske razlike u propisima već godinama otežavaju pojedincima i poduzećima normalan rad, ostvarivanje prihoda, dohotka i ostalih benefita. To je možda najjasnije izraženo po pitanju poreza na dohodak koji podrazumijeva porez za fizička lica, poput radnika, samostalnih poduzetnika, freelancera i slično”, smatra on.
“Modernizovani” porezi u RS
Naglašava kako su aktuelne razlike rezultat kašnjenja Federacije BiH pri provođenju reformskih procesa koji se odnose na fiskalnu politiku. Naime, postoji razlika između entitetskih zakona o porezu na dohodak od nekih pet godina.
“Posljednje izmjene ovog zakona u Federaciji BiH su donosene 2013. godine, dok se u RS-u to desilo prošle godine, sa aktivnom primjenom krajem godine. Razlika se odnosi na lične odbitke koji u FBiH iznose 300 KM, dok se u RS-u ovaj dio ‘modernizovao’ i sada iznosi 500 KM. Iako je u FBiH planirano da se ide na 700 KM ličnog odbitka, uz uvođenje kontraverznog progresivnog oporezivanja, zbog nepostojanja političkog konsenzusa, vrlo je vjerovatno da će se još dugo čekati na usvajanje ovih zakonskih rješenja. Shodno svemu navedenom, u ovom trenutku postoje naglašene međuentitetske razlike, barem po pitanju ovog poreza, što svakako može da izrazi veće razlike između zaposlenika u dva entiteta. Treba ipak navesti da visina nadnica i opšteg blagostanja radnika ne zavisi samo od poreza na dohotak, koji je relativno nizak, već svakako i drugih uslova, poput ostvarenog ekonomskog rasta, snage privrede itd. U tom smislu, ne mora nužno značiti da će radniku u RS-u, barem u kratkom roku, biti bolje, jer aktuelni trendovi ukazuju da FBiH ostvaruje veći rast, te privlači značajniji broj stranih direktnih investicija”, kaže Čavalić.
On smatra da shodno navedenom, trenutna situacija tj. kašnjenje FBiH, ne bi trebalo da izazove neke veće promjene po pitanju ekonomskih prilika u oba entiteta.
“Kada je riječ o kontekstu privrednog okruženja, bitno je navesti da suštinski problemi, koji se tiče tehničkih pitanja i regulacije, kao i mehanizama koordinacije, doprinose razjedninjenom ekonomskom prostoru, što utječe nepovoljno na privredu naše zemlje. Fiskalna konkurencija nije ništa novo i moguće je da određeni dijelovi Bosne i Hercegovine imaju povoljnije fiskalne uslove, što bi, ceteris paribus, trebalo privlačiti poduzeća, SDI, radnike itd. Međutim, to se u Bosni i Hercegovini ne dešava, već na djelu imamo vještačku podjelu tržišnih prilika i manjak interesa za ključne reforme u pravcu razvoja privvrede”, zaključio je u komentaru za Klix.ba Admir Čavalić.