Svijet rokenrola danas obilježava dvije godišnjice – 44 godine od ubistva člana legendarnih “Bitlsa” Džona Lenona i 81. godinu od rođenja lidera benda “Dors” (The Doors) muzičara i pjesnika Džima Morisona.
Lenon, rođen 9. oktobra 1940. u Liverpulu, postao je još za života muzička ikona 20. vijeka, a njegova bogata karijera imala je i uticajne epizode političkog aktivizma, glume i spisateljstva.
Lenon i njegov kompozitorski partner Pol Mekartni duboko su uticali na razvoj pop i rok muzike, njihove pjesme su rangirane među najbolje i najslušanije pjesme svih vremena, a Bitlsi se smatraju najvećim bendom svih vremena, sa ogromnim uticajem na gotovo sve aspekte modernog života.
Muzičar je poslije raspada Bitlsa početkom 70-ih godina bio najeksponiraniji član bivše grupe, prije svega zbog svojih pacifističkih stavova ali i veoma zapažene muzičke karijere.
Lenonove najpoznatije solo pjesme su “Imagine”, “Jealous Guy”, “Give Peace A Chance”, “Cold Turkey”, “Instant Karma”, “Power to the People”…
Dugo je bio žestoko osporavan u Sjedinjenim državama, koje su godinama odbijale da mu dozvole stalni boravak. Posebno su ga mrzili konzervativci, što zbog borbe za rasnu jednakost, što zbog iz konteksta izvučene izjave da su “Bitlsi veći od Isusa”, što zbog predvođenja mirovnih demonstracija i aktivnog protivljenja rata u Vijetnamu.
Lenona je 8. decembra 1980. godine u Njujorku ubio poremećeni obožavalac Mark Dejvid Čepmen ispred zgrade Dakota u kojoj je živio, nedugo pošto je dovršio (ispostaviće se posljednji) album “Double Fantasy” sa suprugom Joko Ono.
Njegovom smrću, konačno su i simbolično završene “šezdesete” i sve što su one naivno predstavljale: nadu u potpune ljudske i seksualne slobode, svjetski mir, bratstvo ljudi svih vjera i nacija, slobodno tržište proizvoda i ideja.
Lenon je najprije bio oženjen Sintijom Pauel s kojom ima sina Džulijana, a drugog sina, Šona, ima iz drugog braka, s kontroverznom japanskom konceptualnom umjetnicom Joko Ono, čije je prisustvo obilježilo krizu i raspad muzički već umornih “Bitlsa”, krajem 1969. godine.
Džim Morison, čije je pravo ime bilo Džejms Daglas Morison rođen je 8. decembra 1943. godine u Melburnu u američkoj saveznoj državi Florida, u porodici visokog oficira američke vojske, admirala koji je kasnije predvodio jednu od najkontroverznijih akcija u Vijetnamu i uvod u otvoreni SAD rat protiv te države.
Bio je vodeći vokal i vođa grupe “Dors” i jedan je od najharizmatičnjijih i najvoljenijih pjevača u istoriji rokenrola.
Morison je i autor nekoliko zbirki pesama, kratkih dokumentarnih filmova i ranih muzičkih spotova, kao i većine najvećih hitova grupe.
Bio je i ostao jedan od najpopularnijih i najuticajnijih pjevača u istoriji roka, dok su pjesme “Dorsa” postale obavezne u kompilacijama svih radio i tv stanica koje emituju klasičnu rok muziku, od ranih hitova “Light my Fire” i “People are Strange”, do generacijskih himni “Roadhouse Blues”, “Touch me” “Riders on the Storm” i “LA Woman”.
Čudesan spoj poezije i rok zvuka sadržan je u neobično dugačkim i komplikovanim pjesmama-recitalima “The End”, “When the Music's Over”, “Celebration of the Lizard” i “Soft Parade”.
I dan danas Morison je široko poštovan kao prototip rok zvijezde – istovremeno i grub i nježan, intelektualan i prizeman, drsko otvoren i misteriozan. Zbog navodnog nepristojnog ponašanja na sceni bio je sudski progonjen od konzvervativnog režima Ričarda Niksona, koji je organizovao čak i “mitinge mladih Amerikanaca” (a zapravo stranačke skupove naprednih republikanaca), protiv “nekulturnih i agresivnih pojava u društvu”.
Za života je objavio dvije knjige “The Lords – Notes on Vision” i “The New Creatures”. Posthumno su izdate još dvije zbirke pjesma “Wilderness” i svjetski poznata “The American Night”. Komplet njegove poezije i bilješki (The Collected Works) objavljen je na 50. godišnjicu smrti 2021. godine.
Morison je bio jedan od rijetkih visoko školovanih rok muzičara svog vremena. Završio je, zajedno sa Frensis Ford Kopolom, filmsku režiju na Univerzitetu u Kaliforniji – UCLA, koji se smatra jednim od najboljih univerziteta u SAD.
Umjetnik je dao ime grupi “Dors” prema naslovu knjige britanskog pisca i esejiste Oldusa Hakslija “The Doors of Perception” (Vrata percepcije) i citatu iz te knjige – “Kad bi se vrata percepcije otvorila, čovjeku bi se sve pojavilo onako kako jeste – beskonačno”.
Slavni reditelj Oliver Stoun snimio je film “Dorsi” o Morisonovom životu, sa Valom Kilmerom u glavnoj ulozi, nažalost po petparačkom scenariju nastalom iz knjige “Niko odavde ne izlazi živ” (No One Here Gets Out Alive) koja nema mnogo veze sa stvarnim životom rok legende.
Morisonova smrt u 27. godini, 3. jula 1971. godine u Parizu zaprepastila je njegove obožavaoce. Okolnosti smrti i polutajna i na brzinu organizovana sahrana bile su predmet beskrajnih glasina i igraju značajnu ulogu u mistici koja nastavlja da ga okružuje. Jedini svjedok njegove smrti, nevjenčana supruga Pamela Karson, umrla je tri godine kasnije, a da nikome nije ispričala detalje posljednjih sati života svog partnera. Vjeruje se da je Morisona izdalo srce zbog neumjerene upotrebe alkohola i droga.
Umjetnik je sahranjen na čuvenom groblju Per Lašez u Parizu na kojem su sahranjeni velikani svjetske književnosti, umjetnosti i slavne ličnosti kao što su Molijer, Frederik Šopen, Oskar Vajld, Onore de Balzak, Marsel Prust, Marija Kalas, Žorž Bize, Iv Montan, Simon Sinjore i Edit Pjaf.
Na njegovom nadgrobnom spomeniku piše samo da je bio pjesnik, jer je Morison u posljednjoj fazi svog kratkog života bio potpuno razočaran razvojem rok muzike i potpunom komercijalizacijom čitave scene. Sebe je smatrao pjesnikom pod uticajem Vilijama Blejka, Šarla Bodlera i Artura Remboa.
Obojica umjetnika smatrani su žestokim buntovnicima u svoje vrijeme, a osim pomenutog datuma povezuje ih i činjenica da su poslije smrti žestoko i beskrupulozno komercijalno eksploatisani, što se ponovilo i uoči ove godišnjice. Američke diskografske kuće su upravo objavile “sabrana” vinilna djela Bitlsa i Dorsa u skupocjenim verzijama koje međutim ne sadrže baš ništa što bi pravdalo visoku cijenu i mogu se smatrati samo najnovijim pokušajima pljačke kolekcionara i poštovalaca.
(Vijesti.ba / Beta)