Geološki gledano Island je ostrvo vulkanskog porijekla smiješteno na seizmički veoma aktivnom i nestabilnom području Srednjoatlantskog grebena. Njegov reljef je posledica konstantne kolizije vulkanskog i glacijalnog procesa, zbog čega je ostrvo poznato pod nazivom „zemlja vatre i leda”.
Island je poznat po svojim aktivnim vulkanima (Hekla, Ejafjadlajekidl, Surtsej), geotermalnim izvorima, lednicima (Vatnajekidl, Langjekidl) i fjordovima. Iako se nalazi tek nešto južnije od Arktičkog polarnika, zahvaljujući toploj Golfskoj struji koja protiče kraj njegovih obala, priobalni delovi Islanda imaju umjerenu klimu sa prohladnim letima. Najveći dio zemlje nalazi se u zoni tundre.
Island leži na divergentnoj granici između Sjevernoameričke ploče na zapadu i Evroazijske ploče na istoku, čiju granicu u sjevernom Atlantiku predstavlja Srednjoatlantski greben, podvodni planinski masiv formiran efektom tektonike ploča. Ispod samog grebena nalazi se magmatska vruća tačka — ”Islandska vruća tačka” — iz koje se magma preko brojnih pukotina izlivala na površinu, i na taj način dovela do formiranja savremenog islandskog kopna.
Stene koje leže u osnovi islandskog kopna su relativno mlade i sve su formirane tokom poslednjih 25 miliona godina, dok su se prve stene izdigle iznad nivoa mora pre oko 16 do 18 miliona godina. Islandsko kopno se konstantno širi usled procesa širenja okeanskog dna duž srednjoatlantskog grebena o čemu svedoči postojanje transformnih raseda na tom području. Zbog toga se islandska teritorija godišnje širi za prosečno 2,5 cm, a sam proces širenja je nešto intenzivniji u smeru zapada.
Island je jedno od najaktivnijih i lavično najproduktivnijih kopnenih područja na svetu i tu je prisutan gotovo svaki oblik vulkanske erupcije i lave, sa učestalošću vulkanskih erupcija od ≥20 tokom jednog veka i sa izlivima magme od ≥5 km3 u istom periodu.
Neke od najjačih eksplozivnih vulkanskih erupcija u Evropi desile su se upravo na ovom području, i tokom tih erupcija nataložili su se moćni tefrra slojevi koji danas imaju ulogu vremenskih kapsula u holocenskim sedimentima, i zbog svega toga Island se danas smatra idealnom prirodnom laboratorijom za vulkanološka istraživanja. Neovulkanska zona na Islandu obuhvata područje površine oko 30.000 km2.
Na Islandu je registrovano ukupno 30 aktivnih vulkanskih sistema. Računajući i ugašene vulkane, na Islandu se nalazi ukupno 130 vulkana, od čega je njih 18 bar jednom eruptiralo od naseljavanja ostrva tokom poslednjih 900 godina. Najviši vulkan je Erajfajekidl čiji vrh se nalazi na 2.119 mnv.
Jedna od najrazornijih vulkanskih erupcija u istoriji Islanda bila je erupcija vulkana Laki koja se desila 1783−1784. i koja je imala katastrofalne posledice po stanovništvo ostrva, ali i na ceo kontinent. Erupcija je za posledicu imala uginuće gotovo polovine životinjske populacije na ostrvu, što je dovelo do smrti gotovo četvrtine islandske populacije. Oblaci otrovnih gasova stvorili su efekat staklenika nad Evropom i doveli do stvaranja mini ledenog doba koje je dovelo do gladi širom kontinenta. Sa produkcijom od oko 15 km3 lave, erupcija vulkana Laki se smatra najvećom u istorijskom periodu.
