Motiv je jasan – agresivni rat Vladimira Putina protiv Ukrajine i upozorenja zapadnih zemalja da bi ratoborna Rusija mogla napasti članicu NATO-a u godinama koje dolaze.
Jedna od predloženih mjera čak kopira shemu američke inozemne vojne prodaje, olakšavajući prodaju oružja trećim zemljama, dok bi druga olakšala vladama preuzimanje civilne proizvodnje u slučaju nužde.
Evropa je zadržala odbrambenu industrijsku bazu od kraja Hladnog rata, ali nije dovoljno konkurentna, rekao je danas zvaničnik Evropske komisije novinarima.
“Ima ga, ali ne možemo proizvoditi na vrijeme i u količini koje su potrebne”, rekao je.
Nacrt ne uključuje iznos subvencija, iako je sigurno da se radi o milijardama eura. Nedostaje mu i precizna odrednica o tome koliko bi nabave članice Unije trebale usmjeriti kroz lokalnu industriju. Pojedinosti bi se mogle promijeniti prije nego što povjerenik za unutarnje tržište Thierry Breton predstavi plan i popratni prijedlog finansiranja 5. marta.
Iako mandat Komisije istječe nakon izbora za EU u junu, diplomati su rekli da su dobili garancije da će se planovi nastaviti i u sljedećoj Komisiji, koju će vjerovatno ponovno voditi predsjednica Ursula von der Leyen.
“Glavni cilj Evropske odbrambene industrijske strategije, koja nije obavezujuća, jest da blok prođe kroz “promjenu paradigme sa hitnog odgovora na odbrambenu spremnost”. Za plan je predviđen i novac iz Evropskog programa ulaganja u odbranu.
“To nije samo finansiranje već i program industrijske organizacije”, rekao je zvaničnik Komisije. Što se tiče potražnje, Evropska komisija želi osigurati da evropske vlade kupuju više evropske vojne opreme, odnosno zajedničku nabavu naoružanja kako bi potrošnja bila efikasnija.
Na opskrbnoj strani, Bruxelles nastoji učiniti Evropsku odbrambenu i tehnološku industrijsku bazu (EDTIB) fleksibilnijom, istovremeno osiguravajući sigurnost opskrbe za vlade u slučaju nužde stvaranjem mehanizama za odbrambenu industriju koja ima prednost nad civilnim narudžbama i kompanijama.
Bruxelles želi da Ukrajina učestvuje u zajedničkoj nabavi kao da je Kijev članica Evropske unije, navodi Politico.
“Sve se to radi u dogovoru s državama članicama. Odbrana ostaje nacionalna odgovornost, ali smatramo da se bolje možemo organizovati zajedno”, rekao je zvaničnik Komisije, insistirajući na tome da Bruxelles “ne otima moć nikome”.
U nastavku slijede glavni zaključci novog evropskog plana.
Pojednostavljenje nabavke
Evropski program naoružanja uskladio bi postupke nabavke. Vlade koje kupuju zajedno imat će koristi od izuzeća od PDV-a. Plan uključuje rješenja na evropskom nivou za zaštitu spornih područja, poput svemira, interneta, zraka i mora.
Planom bi se uspostavila Grupa evropske odbrambene industrije na visokom nivou, koja bi pomogla u koordinaciji nabavke i programiranja. Ta grupa će identifikovati projekte od zajedničkog interesa za usmjeravanje napora EU i programa finansiranja. Cilj je da EU stvori mrežu kapaciteta kibernetičke obrane, kao i integrisane evropske sisteme zračne i raketne odbrane.
Olakšavanje prodaje oružja
U nacrt je ušla i jedna od najhrabrijih ideja Komisije – kopiranje američkog sistema u kojem Washington potpisuje ugovore izravno sa drugim prijestolnicama kako bi se prodaja oružja učinila lakšom i glatkom.
EU bi radila na katalogu onoga što je dostupno u cijelom bloku. Komisija bi također finansijski poduprla stvaranje zaliha kako bi se smanjila kašnjenja isporuke potencijalnim kupcima. Tekst predviđa iznimku od Direktive o odbrambenoj nabavci kako bi se vladama omogućilo dodavanje novih zemalja u već potpisane ugovore bez ponovnog pokretanja postupka nabavke.
U dokumentu se Komisija žali da su zemlje članice požurile kupiti više oružja jer se sigurnosno okruženje pogoršalo zahvaljujući ruskom napadu na Ukrajinu, a to je uzrokovalo skok kupovine od američkih kompanija.
Više novca za zajedničku nabavku
Evropski plan ulaganja u odbranu (EDIP) potiče saradnju i zajedničku nabavku tokom tekućeg sedmogodišnjeg proračuna EU te podupire razvoj oružja finansiranog iz Evropskog odbrambenog fonda.
Konkretan iznos se ne spominje u nacrtu. Zvaničnik EK potvrdio je da će iznositi najmanje 1.5 milijardi eura do 2027., iako se konačnom iznosu još raspravlja. Naime, 2027. godine završava aktualni sedmogodišnji proračun EU.
“Kada bude postojao politički konsenzus da moramo učiniti više na planu proračuna, već ćemo imati alat za to – EDIP. Za nas je važno izgraditi taj alat”, dodao je zvaničnik.
Konačni cilj trebao bi biti fond od 100 milijardi eura za jačanje evropske odbrambene industrije, što je iznos koji su izrekli mnogi evropski čelnici, uključujući estonsku premijerku Kaju Kallas.
Održavanje proizvodnje na visokom nivou
Komisija također želi subvencionisati proizvodne kapacitete sa milijardu eura, prikupljenih iz zajmova i ulaganjem 100 miliona eura javnog novca, a sve kako bi održala industriju oružja na visokom nivou čak i kada je potražnja niža.
To bi se trebalo poticati putem Fonda za ubrzanje transformacije odbrambenog lanca opskrbe (FAST), kojemu je cilj omogućiti finansiranje EU za vojnu opremu koja se ne odnosi na streljivo i projektile.
Primjera radi, finansiranje FAST-a koristilo bi se za pokrivanje plaća i održavanje strojeva u odbrambenim tvornicama, ali Komisija također, što je vrlo kontroverzno, želi razmotriti ovlasti za preuzimanje civilnih proizvodnih linija ako je potrebno.
Osnivanje EDIP-a će trebati odobrenje svih članica EU i Evropskog parlamenta. Službenik Komisije rekao je kako se nadaju da će Vijeće i sljedeći saziv Europskog parlamenta započeti razgovore u decembru kako bi pregovore završili do februara 2025.
(Vijesti.ba)